මී උණ වෛද්‍ය විද්‍යාවේදී අපි හඳුන්වන්නේ ලෙප්ටොස්පයිරෝසියාව (Leptospirosis) නමින් මීයන්ගේ මුත්‍රාවල තිබෙන ලෙප්ටොස්පයිරා නැමැති බැක්ටීරියාව මිනිසාගේ සමේ තුවාල හෝ සියුම් පටල හරහා ශරීරයට ඇතුළුවීමෙන් මෙම රෝගය ඇති වේ.
මෙහි වාහකයන් බවට පත්වන්නේ ක්ෂිරපායි සතුන්. ඒ කියන්නේ මේ බැක්ටීරයාව තිබෙන්නේ මීයන්ගේ ශරීරයේ පමණක් නෙමෙයි. බල්ලන්, බළලුන්, එළුවන්, ගවයන්, මී ගවයන් වැනි සතුන්ගේ මුත්‍රාවලත් මේ බැක්ටීරියාව තිබෙන්න පුළුවන්. නමුත් මෙය මිනිස් ශරීරයට ඇතුළු විය හැකි වැඩි ඉඩකඩක් තිබෙන්නේ මීයන්ගෙන්.
මීයන් වර්ග රැසක් සිටිනවා. ඒ අතරින් මී උණ පතුරවන්නේ කුමන වර්ගයද?
සාමාන්‍යයෙන් ගෘහාශි‍්‍රතව ජීවත් වන මියන්ගෙන් මී උණ හැදෙන්නේ නෑ. මඩ සහිත කුඹුරු, දියකඩිති, නිතර උල්දිය සහිත ස්ථාන සහ කැලෑබද ආශි‍්‍රතව සිටින අයට මී උණ සෑදෙනවා. මේ නිසා මී උණට වෙල් උණ, පතල් උණ, මඩ උණ කියලත් කියනවා.
මී උණ ඇති කරන බැක්ටීරියාව සහිත වාහකයන්ගේ මුත්‍රා තරල සහ ශුක්‍රාණු බාහිර පරිසරයට මුදාහැරීමේදී ජලය සමඟ මිශ්‍ර වී එම ජලය ශරීරයේ ස්පර්ශ වුණු පුද්ගලයාට රෝගය ඇතිවෙනවා. යම් හෙයකින් මේ බැක්ටීරියාව සහිත ජලය වැවකට ගලාගෙන ආවොත්, එහෙමත් නැතිනම් ගංවතුර අවස්ථාවකදී, වාහක මීයකුගෙන් ගංඟාශ්‍රීතව ජීවත්වන මීයකුට බැක්ටීරියාව ඇතුළු වීමෙන් ආදී ඕනෑම විදිහකින් මේ බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්න පුළුවන්.
මී උණ වැළඳිය හැකි අවදානම් කණ්ඩායම් කවුද?
වැඩි වශයෙන්ම මෙයට ගොදුරු වීමේ අවදානම තිබෙන්නේ කුඹුරුවල වැඩකරන අයටයි. මීට අමතරව මඩ ආශි‍්‍රතව පතල් වැනි රැකියා කරන අය සනීපාරක්ෂක කම්කරුවන්, ගොපල්ලන්, ගඩොල් උළු කර්මාන්තවල යෙදෙන ශ්‍රමිකයන් යනාදි කණ්ඩායම්වලට මී උණ ඇතිකරවන බැක්ටීරියාව ශරීර ගතවීමේ වැඩි ඉඩකඩක් තිබෙනවා.
මීට අමතරව ගලා නොයන දියකඩිතිවල ස්නානය කරන, මුහුණ කට සෝදන කෙනෙකුට වුණත් එක් ඇසිල්ලෙකින් බැක්ටීරියාව ඇතුළු විය හැකියි.
මී උණ ඇතිකරන ලෙප්ටොස්පයිරා බැක්ටීරියාව මිනිස් ශරීරයට ඇතුළුවිය හැකි ආකාරය තව දුරටත් පැහැදිළි කළොත්?
මෙම බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්නේ ශරීරයේ කැපුණු, සීරුණු තුවාල සහ ඇසට නොපෙනෙන තරම් සියම් තුවාලවලින්, ඊට අමතරව බැක්ටීරියාව රැඳී තිබෙන ජලයෙන් මුඛය සෝදනවිට හෝ බීමෙන් මුඛය ආශි‍්‍රත සියුම් පටල මඟින් ද ඇතුළුවිය හැකියි.
ඒ වගේම එම ජලයෙන් මුහුණ සේදීමේදී ඇස්වල සියුම් පටල හරහා ද බැක්ටීරියාව ශරීරගත විය හැකියි. සතුන්ගේ මස් සහ තරල මඟින් ද මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීරය ඇතුළු වෙන්න පුළුවන් කියලා අපි මීට පෙර සඳහන් කළා. ඒ කියන්නේ සතුන්ගේ මස් මාංශ අලෙවිකරන තැන්වල වැඩකරන අයට මේ අවදානම තිබෙනවා.
මී උණ ඇතිකරන ලෙප්ටොස්පයිරා බැක්ටීරියාව මිනිස් ශරීරයට ඇතුළුවිය හැකි ආකාරය තව දුරටත් පැහැදිළි කළොත්?
මෙම බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්නේ ශරීරයේ කැපුණු, සීරුණු තුවාල සහ ඇසට නොපෙනෙන තරම් සියම් තුවාලවලින්, ඊට අමතරව බැක්ටීරියාව රැඳී තිබෙන ජලයෙන් මුඛය සෝදනවිට හෝ බීමෙන් මුඛය ආශි‍්‍රත සියුම් පටල මඟින් ද ඇතුළුවිය හැකියි.
ඒ වගේම එම ජලයෙන් මුහුණ සේදීමේදී ඇස්වල සියුම් පටල හරහා ද බැක්ටීරියාව ශරීරගත විය හැකියි. සතුන්ගේ මස් සහ තරල මඟින් ද මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීරය ඇතුළු වෙන්න පුළුවන් කියලා අපි මීට පෙර සඳහන් කළා. ඒ කියන්නේ සතුන්ගේ මස් මාංශ අලෙවිකරන තැන්වල වැඩකරන අයට මේ අවදානම තිබෙනවා.
මී උණ රෝගයේ ලක්ෂණ මොනවාද?
මෙහි මූලික රෝග ලක්ෂණ බොහොමයක් වෛරස් උණ, රෝග ලකුණුවලට සමානයි. නමුත් මී උණ රෝග ලක්ෂණ දක්ෂ පළපුරුදු වෛද්‍යවරයෙකුට ඉතා පහසුවෙන් හඳුනා ගන්න පුළුවන්.
තදින් වෙවුලා උණ ගැනීම, තද හිසරදය මාංශපේෂි සහ කොන්දේ තද වේදනාව, බඩේ කැක්කුම, කෑම අරුචිය, වමනය සහ බඩ බුරුලට යාම, අප්‍රාණික බව මේ අතර කිහිපයක්. මීට අමතරව මුත්‍රාවල වෙනස්කම් ඒ කියන්නේ මුත්‍රා තද කහ පැහැවීම, මුත්‍රා සමඟ ලේ යාම, මුත්‍රා අඩුවෙන් පිටවීමත් දක්නට ලැබෙනවා.
ඇස් රතු වීම, ඇසේ තද රතු ලේ පැල්ලම් ඇතිවීම, ඇස් සහ සිරුර කහ පැහැ වීමත් තවත් රෝග ලක්ෂණ කිහිපයක්
මේ රෝග ලක්ෂණ පහළ වෙන කාල පරාසයක් තිබෙනවාද?
ඔව්. සාමාන්‍යයෙන් බැක්ටීරියාව ශරීරගත වී දින දෙකක් විස්සක් (2 -20) අතර කාලයකින් රෝග ලකුණු පහළ වෙනවා. ඉන් පසු ඇතැම් අයට රෝග ලක්ෂණ පහව ගොස් සුව වුණු ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කර යළි රෝග ලක්ෂණ මතු කරනවා.
බොහෝවිට දෙවැනි අවස්ථාවේ රෝග ලක්ෂණ පහළ කරන්නේ බැක්ටිරියාව ශරීරයට ඇතුළු වී ශරීර අභ්‍යන්තරයේ අවයවවලට තදබල ලෙස බලපා ඇති විටයි. මේ නිසා පළමු රෝග ලක්ෂණ එකක් හෝ කිහිපයක් පෙන්නුම් කළ විගස ළඟම ඇති රෝහලේ වෛද්‍යවරයා හමුවට යාම වඩාත් යෝග්‍යයි.
ඇතමෙකුට මී උණ වැළඳුණත් ඉතා ඉක්මනින් සුව වෙනවා. ඒ වගේම ඇතැම් රෝගීනට රෝගය උත්සන්න වී මරණය පාව සිදුවෙනවා. එහෙම වෙන්න හේතු තිබෙනවාද?
ඇත්තෙන්ම ඔව්. එයට එකිනෙකාගේ ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණයත් බලපානවා. ඊට අමතරව විශේෂයෙන් ශරීරයට ඇතුළු වී තිබෙන බැක්ටීරියා ප්‍රමාණය, එය ශරීරයේ අවයවවලට බලපා ඇති ස්වභාවය, ප්‍රතිකාර ගැනීමට ගත වූ කාලය අනුවයි.
මෙය වෙනස් වෙන්නේ, ඒ කොහොම වෙතත් මී උණ මරණය පවා ඇතිකළ හැකි රෝගයක් වුණත් නිසි ප්‍රතිකාර, නිසි වේලාවට ලැබුණොත් අනිවාර්යෙන්ම සුවකළ හැකියි. තවත් මතක තබාගත යුතු විශේෂ දෙයක් තිබෙනවා. මත්පැන් පානය කරන කෙනෙකුට ශරීරයේ අවයවවලට හානි සිදු වී ඇත්නම් මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීර ගත වීමත් සමඟ ප්‍රතිඵල බරපතළ විය හැකියි.
ගල්ගමුව මූලික රෝහලේ කායික රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය එම්.ඩී. යමුනා සේනාධීර මහත්මිය
මෙහි වාහකයන් බවට පත්වන්නේ ක්ෂිරපායි සතුන්. ඒ කියන්නේ මේ බැක්ටීරයාව තිබෙන්නේ මීයන්ගේ ශරීරයේ පමණක් නෙමෙයි. බල්ලන්, බළලුන්, එළුවන්, ගවයන්, මී ගවයන් වැනි සතුන්ගේ මුත්‍රාවලත් මේ බැක්ටීරියාව තිබෙන්න පුළුවන්. නමුත් මෙය මිනිස් ශරීරයට ඇතුළු විය හැකි වැඩි ඉඩකඩක් තිබෙන්නේ මීයන්ගෙන්.
මීයන් වර්ග රැසක් සිටිනවා. ඒ අතරින් මී උණ පතුරවන්නේ කුමන වර්ගයද?
සාමාන්‍යයෙන් ගෘහාශි‍්‍රතව ජීවත් වන මියන්ගෙන් මී උණ හැදෙන්නේ නෑ. මඩ සහිත කුඹුරු, දියකඩිති, නිතර උල්දිය සහිත ස්ථාන සහ කැලෑබද ආශි‍්‍රතව සිටින අයට මී උණ සෑදෙනවා. මේ නිසා මී උණට වෙල් උණ, පතල් උණ, මඩ උණ කියලත් කියනවා.
මී උණ ඇති කරන බැක්ටීරියාව සහිත වාහකයන්ගේ මුත්‍රා තරල සහ ශුක්‍රාණු බාහිර පරිසරයට මුදාහැරීමේදී ජලය සමඟ මිශ්‍ර වී එම ජලය ශරීරයේ ස්පර්ශ වුණු පුද්ගලයාට රෝගය ඇතිවෙනවා. යම් හෙයකින් මේ බැක්ටීරියාව සහිත ජලය වැවකට ගලාගෙන ආවොත්, එහෙමත් නැතිනම් ගංවතුර අවස්ථාවකදී, වාහක මීයකුගෙන් ගංඟාශ්‍රීතව ජීවත්වන මීයකුට බැක්ටීරියාව ඇතුළු වීමෙන් ආදී ඕනෑම විදිහකින් මේ බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්න පුළුවන්.
මී උණ වැළඳිය හැකි අවදානම් කණ්ඩායම් කවුද?
වැඩි වශයෙන්ම මෙයට ගොදුරු වීමේ අවදානම තිබෙන්නේ කුඹුරුවල වැඩකරන අයටයි. මීට අමතරව මඩ ආශි‍්‍රතව පතල් වැනි රැකියා කරන අය සනීපාරක්ෂක කම්කරුවන්, ගොපල්ලන්, ගඩොල් උළු කර්මාන්තවල යෙදෙන ශ්‍රමිකයන් යනාදි කණ්ඩායම්වලට මී උණ ඇතිකරවන බැක්ටීරියාව ශරීර ගතවීමේ වැඩි ඉඩකඩක් තිබෙනවා.
මීට අමතරව ගලා නොයන දියකඩිතිවල ස්නානය කරන, මුහුණ කට සෝදන කෙනෙකුට වුණත් එක් ඇසිල්ලෙකින් බැක්ටීරියාව ඇතුළු විය හැකියි.
මී උණ ඇතිකරන ලෙප්ටොස්පයිරා බැක්ටීරියාව මිනිස් ශරීරයට ඇතුළුවිය හැකි ආකාරය තව දුරටත් පැහැදිළි කළොත්?
මෙම බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්නේ ශරීරයේ කැපුණු, සීරුණු තුවාල සහ ඇසට නොපෙනෙන තරම් සියම් තුවාලවලින්, ඊට අමතරව බැක්ටීරියාව රැඳී තිබෙන ජලයෙන් මුඛය සෝදනවිට හෝ බීමෙන් මුඛය ආශි‍්‍රත සියුම් පටල මඟින් ද ඇතුළුවිය හැකියි.
ඒ වගේම එම ජලයෙන් මුහුණ සේදීමේදී ඇස්වල සියුම් පටල හරහා ද බැක්ටීරියාව ශරීරගත විය හැකියි. සතුන්ගේ මස් සහ තරල මඟින් ද මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීරය ඇතුළු වෙන්න පුළුවන් කියලා අපි මීට පෙර සඳහන් කළා. ඒ කියන්නේ සතුන්ගේ මස් මාංශ අලෙවිකරන තැන්වල වැඩකරන අයට මේ අවදානම තිබෙනවා.
මී උණ ඇතිකරන ලෙප්ටොස්පයිරා බැක්ටීරියාව මිනිස් ශරීරයට ඇතුළුවිය හැකි ආකාරය තව දුරටත් පැහැදිළි කළොත්?
මෙම බැක්ටීරියාව අපේ ශරීරයට ඇතුළු වෙන්නේ ශරීරයේ කැපුණු, සීරුණු තුවාල සහ ඇසට නොපෙනෙන තරම් සියම් තුවාලවලින්, ඊට අමතරව බැක්ටීරියාව රැඳී තිබෙන ජලයෙන් මුඛය සෝදනවිට හෝ බීමෙන් මුඛය ආශි‍්‍රත සියුම් පටල මඟින් ද ඇතුළුවිය හැකියි.
ඒ වගේම එම ජලයෙන් මුහුණ සේදීමේදී ඇස්වල සියුම් පටල හරහා ද බැක්ටීරියාව ශරීරගත විය හැකියි. සතුන්ගේ මස් සහ තරල මඟින් ද මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීරය ඇතුළු වෙන්න පුළුවන් කියලා අපි මීට පෙර සඳහන් කළා. ඒ කියන්නේ සතුන්ගේ මස් මාංශ අලෙවිකරන තැන්වල වැඩකරන අයට මේ අවදානම තිබෙනවා.
මී උණ රෝගයේ ලක්ෂණ මොනවාද?
මෙහි මූලික රෝග ලක්ෂණ බොහොමයක් වෛරස් උණ, රෝග ලකුණුවලට සමානයි. නමුත් මී උණ රෝග ලක්ෂණ දක්ෂ පළපුරුදු වෛද්‍යවරයෙකුට ඉතා පහසුවෙන් හඳුනා ගන්න පුළුවන්.
තදින් වෙවුලා උණ ගැනීම, තද හිසරදය මාංශපේෂි සහ කොන්දේ තද වේදනාව, බඩේ කැක්කුම, කෑම අරුචිය, වමනය සහ බඩ බුරුලට යාම, අප්‍රාණික බව මේ අතර කිහිපයක්. මීට අමතරව මුත්‍රාවල වෙනස්කම් ඒ කියන්නේ මුත්‍රා තද කහ පැහැවීම, මුත්‍රා සමඟ ලේ යාම, මුත්‍රා අඩුවෙන් පිටවීමත් දක්නට ලැබෙනවා.
ඇස් රතු වීම, ඇසේ තද රතු ලේ පැල්ලම් ඇතිවීම, ඇස් සහ සිරුර කහ පැහැ වීමත් තවත් රෝග ලක්ෂණ කිහිපයක්
මේ රෝග ලක්ෂණ පහළ වෙන කාල පරාසයක් තිබෙනවාද?
ඔව්. සාමාන්‍යයෙන් බැක්ටීරියාව ශරීරගත වී දින දෙකක් විස්සක් (2 -20) අතර කාලයකින් රෝග ලකුණු පහළ වෙනවා. ඉන් පසු ඇතැම් අයට රෝග ලක්ෂණ පහව ගොස් සුව වුණු ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කර යළි රෝග ලක්ෂණ මතු කරනවා.
බොහෝවිට දෙවැනි අවස්ථාවේ රෝග ලක්ෂණ පහළ කරන්නේ බැක්ටිරියාව ශරීරයට ඇතුළු වී ශරීර අභ්‍යන්තරයේ අවයවවලට තදබල ලෙස බලපා ඇති විටයි. මේ නිසා පළමු රෝග ලක්ෂණ එකක් හෝ කිහිපයක් පෙන්නුම් කළ විගස ළඟම ඇති රෝහලේ වෛද්‍යවරයා හමුවට යාම වඩාත් යෝග්‍යයි.
ඇතමෙකුට මී උණ වැළඳුණත් ඉතා ඉක්මනින් සුව වෙනවා. ඒ වගේම ඇතැම් රෝගීනට රෝගය උත්සන්න වී මරණය පාව සිදුවෙනවා. එහෙම වෙන්න හේතු තිබෙනවාද?
ඇත්තෙන්ම ඔව්. එයට එකිනෙකාගේ ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණයත් බලපානවා. ඊට අමතරව විශේෂයෙන් ශරීරයට ඇතුළු වී තිබෙන බැක්ටීරියා ප්‍රමාණය, එය ශරීරයේ අවයවවලට බලපා ඇති ස්වභාවය, ප්‍රතිකාර ගැනීමට ගත වූ කාලය අනුවයි.
මෙය වෙනස් වෙන්නේ, ඒ කොහොම වෙතත් මී උණ මරණය පවා ඇතිකළ හැකි රෝගයක් වුණත් නිසි ප්‍රතිකාර, නිසි වේලාවට ලැබුණොත් අනිවාර්යෙන්ම සුවකළ හැකියි. තවත් මතක තබාගත යුතු විශේෂ දෙයක් තිබෙනවා. මත්පැන් පානය කරන කෙනෙකුට ශරීරයේ අවයවවලට හානි සිදු වී ඇත්නම් මී උණ බැක්ටීරියාව ශරීර ගත වීමත් සමඟ ප්‍රතිඵල බරපතළ විය හැකියි.
ගල්ගමුව මූලික රෝහලේ කායික රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය එම්.ඩී. යමුනා සේනාධීර මහත්මිය
No comments:
Post a Comment